TÜRK HALK OYUNLARI İÇİNDE

DİYARBAKIR HALK OYUNLARININ YERİ VE ÖNEMİ

 

 Diyarbakır yöresi halay türüne giren oyunları kendi bünyesinde barındırır. Yörede oyunlar genelde coşkuyu, sevgiyi, ahengi, hüznü, yiğitliği, mertliği ve günlük doğa olaylarını içerir. Oyunların çok eski kökeni olmasına rağmen bugünlere kadar gelmişlerdir. Bütün oyunlar yörenin yaşayış biçimi, sosyal ve kültürel ilişkilerinden etkilenmiştir. Yöre oyunlarda işler adım hemen hemen bütün oyunlarda sağa doğrudur. Aynı oyunlar farklı ilçe veya farklı köyde aynı biçimde veya küçük nüanslarla oynanmaktadır. Bununda en büyük nedeni ise aşiretlerin bölünüp değişik bölgelere yerleşmesidir.

Diyarbakır’da halk oyunları; kına geceleri, düğün, bayram ve özel zamanlarda oynanır. Bazen sohbet ve eğlenme amaçlı gidilen yerlerde halk oyunları da oynanır. Bazen de yöreye özgü eyvanlı evlerde eğlence amaçlı bir araya gelinir ve bu muhabbetlerin açılışı halk oyunlarıyla yapılır ve ardından müzik ile devam eder, hatta bu güzel sohbetler için özel davul zurna bile temin edilir. Yörede oyunlar genelde ağırdan başlayıp hızlanarak devam eder. Oyun formları genellikle;

 ·                    Düz çizgi,

·                    Karşılıklı iki düz çizgi,

·                    Yarım daire,

·                    Daire formundadır.

 Bazı kırsal kesimlerde ise çeşitli biçimde diziler oluşturulur ve sözlü sözsüz ezgiler eşliğinde oynanır. Oyunlar serçe parmaklar, kollar, omuz ve avuç içlerinin birleşmesiyle oynanmaktadır. Bazı oyunlarda kollar serbest bir halde seyir gösterir;

Örneğin Çepik oyunu gibi. Yörede bazı oyunlar belli araçlar eşliğinde oynanır. Bu araçlar genelde;

 ·                    Teşi,

·                    Bakraç,

·                    Tüfek,

·                    Sopa,

·                    Tırpan,

·                    Kepenek ‘tir. 

 Seyirlik oyunları geçmişte gerçekleşen olaylar, doğadan etkileşim, dini inançlar ve hikâyelerden derlenip belli bir formda ve uygun müzikle sahneleme olayıdır. Bu oyunlar yörede halen eski canlılığını koruyarak oynanmaktadır

YÖREDEKİ HALK OYUNLARI İSİMLERİ 

• Keşe-o
• Delile (Delilo)
• Govend (Halay)
• Harrani (Esmerim)
• Şuşane (Tek Ayak)
• Du-nıg (Çift Ayak)
• Çaçan
• Çepik
• Meryemo
• Papure
• Düzo
• Kadın Delilosu
• Kadın Halayı

·        Teşi

• Beri
• Teşi (Erkek)
• Gur-u Pez (Kurt Kuzu)
• Hasat
• Kelek
• Şur-u Mertal (Kılıç Kalkan)
• Çömçe Gelin